Inne tematy

Rok 1925 jest dla Griffitha przełomowy. Przejście z United Artists do Paramountu pociąga za sobą różnorakie konsekwencje. „Griffith przestaje być producentem własnych filmów, a staje się jednym z wielu reżyserów wytwórni Paramount i podlega tym samym co inni ograniczeniom, nadzorowi i kontroli — pisze Jerzy Toeplitz. — Załamanie się Griffitha spowodowane było przede wszystkim odejściem twórcy od imponderabilii, którym był wierny od początków swej kariery. Film przestał być dla niego ambitnym dziełem sztuki, a względy…

Balansując nieustannie na pograniczu komedii i tragedii, Griffith rozgrywa też swój „cud w Berlinie”: oto jacyś dwaj rozbawieni Amerykanie w nocnym lokalu każą sobie podać do stołu za bilion marek cały zapas kiszki pasztetowej i dają ją w prezencie kelnerowi, bratu Paula. Ten dar doprowadza bohaterów do istnych spazmów radosnego szaleństwa, którym reżyser delektuje się filmowo na równi ze swymi głodnymi bohaterami. Niczym w Dachu De Siki, Paul kleci z desek domek, a największym skarbem obojga…

Oskarżenie wojny, którym Griffith otwiera swó] cjra-mat („gdy jedni walczą i umierają – inni posyłają ludzi na śmierć i bogacą się”), przywodzi na myśl kadry Końca Sankt-Petersburga Pudowkina. Z frontu wraca syn profesora, Paul, zapadający na zdrowiu wskutek ataku gazowego, w którym brał udział. Gra go bardzo prosto, naturalnie, bez żadnej emfazy — Neil Hamilton. Paula pielęgnuje sierota, Inga, imająca się przygodnych zajęć i wystająca całymi dniami w kolejkach, byle tylko pomóc w utrzymaniu rodziny,…

Lewis Jocobs (1939): „Ameryka z trudem umacniała jego pozycję; wchłonąwszy nieco realizmu z dokumentacji zebranej przed laty, z żołnierskich dzienników, była niewątpliwie inspirowana fenomenalnym sukcesem Karawany”. Kevin Brownlow (1968): „Ameryka nie była sukcesem. Sam film zrobiony był z męczqcq pieczołowitościq. Sceny batalistyczne zrealizowano wspaniale. Błqd tkwił w lieprzekonywajqcym i nieinteresujqcym wqtku miłosnym [Lionel Barrymore jako kpt. Butler i Carol Dempster jako aiękność z Południa) i pozbawionym inwencji montażu. Wydawało się, że co drugie ujęcie to napis…

Natomiast „pierwszy pocałunek skradziony Gipsy przez fircykowa- tego Spike’a pokazany jest wyłqcznie za pomocq rqk. Widzimy klaśnięcie dłoni, ich rozpaczliwe, konwulsyjne zaciśnięcie i bezsilne opadanie. Poprzez ręce aktorka i reżyser wyrażajq całq siłę wybuchu namiętności, metamorfozę bohaterki z dziewczęcia w kobietę. W tymże filmie cała rola brata Spike’a (Charles Mack) oparta jest na geście bezsilności i rozpaczy jego sękatych rqk – to spazmatycznie ścierajqcych krew po nieumyślnym zabójstwie, to znów przeklinajqcych brata czy też błaga-…

Jakie istotne zmiany następujq w metodach pracy Griffitha? Przede wszystkim przegrupowuje się i stopniowo rozpada jego zespół aktorski. Wiemy, jak bardzo wszyscy aktorzy byli oddani swemu mistrzowi i z kolei, jak wiele zawdzięczał reżyser wykonawcom, gdy w czasie nie koń- czqcych się prób i improwizacji krystalizował się sytuacyjnie przyszły film. Miało to olbrzymie znaczenie zwłaszcza wówczas, gdy utwór pozbawiony był utrwalonego na papierze scenariusza, gdy dopiero na planie przybierał coraz to nowq, doskonalszą dramaturgicznie postać. Największq…

Jeśli zaś chodzi o sukces nie tylko artystyczny, to przypomnijmy, że właśnie dzięki Męczennicy miłości mógł Criffith wreszcie podnieść się po kasowej klęsce Nietolerancji i odzyskać finansową równowagę jako producent. Nie mogę więc uwierzyć Toeplitzowi, gdy pisze: „Cztery łzawe i sentymentalne idylle o staroświeckich tytułach – Wierna Suzie, Romans w szczęśliwej dolinie. Największy skarb w życiu i Dziewczyna, która została w domu, zostały wyśmiane przez nową jazzową publiczność”. Nie wierzę, bo wiem, jak nasza najnowsza…

Kategoryczność przytoczonego poprzednio stwierdzenia Toeplitza budzi wątpliwości już w świetle jego władnego wywodu. Wymieniwszy kilka filmów Griffitha z lat 11918—19, które nie miały zbytniego powodzenia u publiczności, Toeplitz zdaje się zapominać, że to już N/eto- |lerancja — najświetniejsze z dzieł reżysera — zrobiła Igeneralną klapę finansową, a więc problem „utraty kontaktu z publicznością” jako główna przyczyna jegc klęski mógłby być znacznie wcześniejszy. A jeżeli tak, to oczywiście nie ma on nic wspólnego z poziomem artystycznym…