Inne tematy

Wśród materiałów na temat Nietolerancji zestawionych przez Seymoura Sterna, byłego redaktora „Experimental Cinema”, i ogłoszonych drukiem w roku 1946 – znajdujemy niezwykle interesujący akapit. Odnosi się on do momentu, gdy w dwa miesiące po pamiętnej nowojorskiej premierze Narodzin narodu (marzec 1915), Griffith rozpoczął budowę gigantycznych dekoracji do swego nowego filmu. „Chociaż całe Hollywood było tym poruszone i kolonia filmowa miesiącami trwała w napięciu, gubiąc się w domysłach wokół dekoracji bez precedensu, które wyrosły w samym środku…

A przecież znany radziecki reżyser Siergiej Jutkiewicz (w eseju „Griffith i jego aktorzy” z antologii „D.W. Griffith”, Moskwa 1944) już dziesięć lat przed Toeplitzem stwierdzał: „Griffith głosił abstrakcyjne idee o szczęściu ludzkości; jego pojęcia o dobru i złu nie wychodziły poza ramy purytanizmu, był daleki od właściwego rozumienia klasowych przyczyn, powodujących niemożność osiągnięcia przez szarych ludzi tego szczęścia, do którego tak dążył. Siwowłosy Don Kichot z orlim nosem walczył swoim celuloidowym mieczem z wiatrakami ludzkiej nietolerancji,…

Jerzy Toeplitz w swej „Historii sżuki filmowej” (tom I, wyd. 1955 r.) traktuje arcydzieło Griffitha Nietolerancja (1916) najwyraźniej po macoszemu. Zreferowawszy zamiar ideowy i artystyczny amerykańskiego klasyka, przytacza następnie zastrzeżenia i krytyczne uwagi, które na marginesie Nietolerancji wypowiedzieli Eisenstein, Pudow- kin, Delluc i inni; wreszcie kwituje cały problem stwierdzeniem, iż jedynie scena strajku pozostaje „świetnym fragmentem chybionego jako całość dzieła”, które „okazało się niestrawnym daniem filmowym”- Nietolerancja – „chybionym jako całość dziełem”? „Niestrawnym daniem”? Ponad dwadzieścia…

Relacje o ostatnich latach życia Griffitha są sprzeczne. Jedni opisują go jako alkoholika, który stoczył się na dno i wegetował w jakimś nędznym hotelu (np. Ezra Goodman w „The Fifty Years of Decline and Fali of Hollywood”, 1961), inni (jego biograf – agent, reklamowy Seymour Stern czy szef Paramountu Adolph Zukor), że powodziło mu się nieźle, nawet całkiem dobrze, bo zapewnił sobie w odpowiednim czasie dożywocie — 30 tysięcy doi. rocznie. Wszyscy jednak przyznają, że…

Pięknie opisuje swe spotkanie z Griffithem kilka lat później w Londynie René Clair („Po namyśle”, 1950): „Nadszedł wieczór i właśnie kończyliśmy obiad w rogu wielkiej pustej sali, której cała długość dzieliła nas od drzwi wychodzących na opustoszałą ulicę. Nagle drzwi się otworzyły. Z ciemności wynurzył się jakiś człowiek podszedł do baru znajdującego się nie opodal wejścia. Oparł się o ladę w sposób charakterystyczny dla samotnych klientów. Kiedy odwrócił w naszym kierunku swą twarz, na którą padało światło…

Pech jednak chciał, że podczas pracy nad tym filmem reżyser nie czuł się dobrze, poza tym wyprowadzały go z równowagi nieustanne targi z wytwórnią o scenariusz następnego filmu, w końcu zaniemógł i natychmiast po zakończeniu zdjęć udał się na wypoczynek. Montażem zajął się supervisor z ramienia producenta, John W. Considine. Toteż gdy Griffith powrócił, gotowy film był już po pierwszych przeglądach. Temu zapewne przypisać należy fragmentaryczność obfitej, naładowanej historycznymi wydarzeniami, fabuły, w której jednak znalazło…

Film Troski szatana był zręcznie zrobioną komedią typu „sophisticated”, miał kilka doskonale wyreżyserowanych sekwencji, a w dziedzinie techniki zdjęciowej (operator Harry Fishback) rewelacją było użycie obiektywów o wielkiej głębi ostrości oraz dekoracji z sufitami; pod tym względem film Griffitha był prekursorem zarówno Obywatela Kane, jak i Hamleta Olivrera. Griffithowi nie udało się przeprowadzić do końca wszystkich swoich koncepcji, gdyż szefowie Paramountu postanowili mu film odebrać i dać do przemontowania komu innemu. Ale stempel mistrza pozostał…

Teoria „utraty kontaktu z publicznością” nie wytrzymuje też krytyki, gdy się zważy, że film Troski szatana (The Sorróws of Satan), z takimi ulubieńcami ówczesnej publiczności, jak Carol Dempster, Ricardo Cortez, Adol- phe Menjou i Lya de Putti, należy do najbardziej kasowych filmów 1926 roku. Tymczasem Paramount powitał pozyskanie Griffitha w tymże roku całostronicowymi płatnymi artykułami, jak np. ten w czasopiśmie „Photoplay” (1926): „Nadchodzi taka chwila w życiu każdego wielkiego artysty, gdy jest wolny od trosk i…