Author: Wojciech Kaszubski

Lewis Jocobs (1939): „Ameryka z trudem umacniała jego pozycję; wchłonąwszy nieco realizmu z dokumentacji zebranej przed laty, z żołnierskich dzienników, była niewątpliwie inspirowana fenomenalnym sukcesem Karawany”. Kevin Brownlow (1968): „Ameryka nie była sukcesem. Sam film zrobiony był z męczqcq pieczołowitościq. Sceny batalistyczne zrealizowano wspaniale. Błqd tkwił w lieprzekonywajqcym i nieinteresujqcym wqtku miłosnym [Lionel Barrymore jako kpt. Butler i Carol Dempster jako aiękność z Południa) i pozbawionym inwencji montażu. Wydawało się, że co drugie ujęcie to napis…

Natomiast „pierwszy pocałunek skradziony Gipsy przez fircykowa- tego Spike’a pokazany jest wyłqcznie za pomocq rqk. Widzimy klaśnięcie dłoni, ich rozpaczliwe, konwulsyjne zaciśnięcie i bezsilne opadanie. Poprzez ręce aktorka i reżyser wyrażajq całq siłę wybuchu namiętności, metamorfozę bohaterki z dziewczęcia w kobietę. W tymże filmie cała rola brata Spike’a (Charles Mack) oparta jest na geście bezsilności i rozpaczy jego sękatych rqk – to spazmatycznie ścierajqcych krew po nieumyślnym zabójstwie, to znów przeklinajqcych brata czy też błaga-…

Jakie istotne zmiany następujq w metodach pracy Griffitha? Przede wszystkim przegrupowuje się i stopniowo rozpada jego zespół aktorski. Wiemy, jak bardzo wszyscy aktorzy byli oddani swemu mistrzowi i z kolei, jak wiele zawdzięczał reżyser wykonawcom, gdy w czasie nie koń- czqcych się prób i improwizacji krystalizował się sytuacyjnie przyszły film. Miało to olbrzymie znaczenie zwłaszcza wówczas, gdy utwór pozbawiony był utrwalonego na papierze scenariusza, gdy dopiero na planie przybierał coraz to nowq, doskonalszą dramaturgicznie postać. Największq…

Jeśli zaś chodzi o sukces nie tylko artystyczny, to przypomnijmy, że właśnie dzięki Męczennicy miłości mógł Criffith wreszcie podnieść się po kasowej klęsce Nietolerancji i odzyskać finansową równowagę jako producent. Nie mogę więc uwierzyć Toeplitzowi, gdy pisze: „Cztery łzawe i sentymentalne idylle o staroświeckich tytułach – Wierna Suzie, Romans w szczęśliwej dolinie. Największy skarb w życiu i Dziewczyna, która została w domu, zostały wyśmiane przez nową jazzową publiczność”. Nie wierzę, bo wiem, jak nasza najnowsza…

Kategoryczność przytoczonego poprzednio stwierdzenia Toeplitza budzi wątpliwości już w świetle jego władnego wywodu. Wymieniwszy kilka filmów Griffitha z lat 11918—19, które nie miały zbytniego powodzenia u publiczności, Toeplitz zdaje się zapominać, że to już N/eto- |lerancja — najświetniejsze z dzieł reżysera — zrobiła Igeneralną klapę finansową, a więc problem „utraty kontaktu z publicznością” jako główna przyczyna jegc klęski mógłby być znacznie wcześniejszy. A jeżeli tak, to oczywiście nie ma on nic wspólnego z poziomem artystycznym…

Zacznijmy od obiegowych opinii historyków. Możemy do nich zaliczyć zarówno stwierdzenia Lewisa Jacobsa w „The Rise of the American Film” (1939), jak j Jerzego Foeplitza w „Historii sztuki filmowej” (1956); w tomie II tej ostatniej czytamy: „Przyczyn, które złożyły się na utratę przez Griffitha przodującego miejsca, jakie zajmował w filmie amerykańskim, było wiele, ale w ostatecznym rachunku powód klęski był jeden tylko, i to decydujący. Griffith stracił kontakt z publicznością, nie zdając sobie sprawy, że tworzy teraz…

Wracam do tej antologii zawsze, ilekroć wyprowadzają mnie z równowagi poświęcone Griffithowi rozdziały w najbardziej znanych historiach filmu: od Rothy do Sadou- la, od Jacobsa do Toeplitza, od Mitry’ego do Komarowa. Wszyscy ci szacowni badacze sztuki filmowej, chętnie się nawzajem cytujący, przyjęli bowiem pewien schemat klasyfikowania wielkości Griffitha i powielają bez końca tę samą kliszę: Narodziny narodu (1915) i Nietolerancja (1916) to szczyty jego twórczości, następne filmy zaś to kolejne stopnie jego upadku — aż do…

Jak pracował wspomniany już „król napisów”, Ralph Spence, opowiada reżyser Edward Sutherland w związku z pracą nad filmem Riff i Raff na tyłach frontu, (1926), w czasopiśmie „Photoplay”: „Puścił film na małej Movioli i zapytał: , — Co chcesz z tym zrobić? Co miałeś na myśli? Wał lace Beery i Raymond Hatton pierwszy raz w życiu znaleźli się w okopach na linii frontu. Myślę, że trzeba podkreślić niebezpieczeństwo, które im grozi, a które nie przypada im specjalnie do…