Author: Wojciech Kaszubski

Kraków miał swego realizatora w osobie inż. Szczęsnego Mysłowicza, właściciela wytwórni Lumen. Dawna stolica Polski, miasto o naj fotogenicznym obliczu spośród wszystkich miast polskich, jest przebogatą skarbnicą tematów dla filmów turystyczno-krajoznawczych. Nie zajmował on jednak odpowiedniego miejsca w kronikach PAT, co zostało uzupełnione krótkometrażowymi filmami Mysłowicza, który w obrazach swoich zilustrował rozwój i życie kulturalne miasta. Na szczególną uwagę zasługują zdjęcia mówiące o roli Krakowa jako ogniska kultury i sztuki, przedstawiające zbiory pamiątek narodowych i skarbów…

Czytamy w krakowskim «Czasie». Świetne zdjęcia kilku najlepszych operatorów zespolone są w zręczną i logiczną całość przez scenarzystę i reżysera w jednej osobie. Plater-Zyberk stworzył film piękny i godny ze wszech miar uwagi społeczeństwa”. Dwa filmy o Wilnie i jego okolicy ukazywały specyficzne cechy tego regionu. Morze Wileńskie popularyzowało piękno jeziora Narocz. K. Ford entuzjazmował się tym filmem. Twierdził, że piękne kompozycje obrazowe i okiem artysty wybrane fragmenty były istną rozkoszą dla widza, co ukazywało w całej…

W ogólnym charakterze ich filmów przebijała liryczna rozlewność i nastrój daleki od gorączkowych i pełnych rytmu poszukiwań awangardowych. Przyznawał jednak, że filmy Emmera i Maliniaka, zwłaszcza Polesie, oddawały doskonale atmosferę krajobrazu i klimat psychologiczny zamieszkujących go ludzi. Przewyższały wiele innych obrazów reportażowych z Polski, ale ani jeden szczegół w ich ujęciu nie upoważniał, zdaniem Czermińskiego, do etykiety awangardowej. Od filmów awangardowych żądał on czegoś więcej. Życie mieszkańców Huculszczyzny i piękno jej krajobrazu ukazał film Ireneusza Plater-Zyberka…

Polesie podchwytywało na gorącym uczynku to obce nam życie, nad którym ciążyło smutne fatum skostniałej tradycji sprzed wieków. Była jakaś okrutna beznadziejność w tym leniwym powolnym bytowaniu ludzi. W ich walce z naturą, która ich żywi, w ich dniu pracy i świątecznej radości. Tym więc trudniej było uchwycić z tematu o nieruchomym statycznym charakterze materiał wartościowy, kinowo ruchomy i dynamiczny, co według recenzenta udało się w zupełności reżyserom Polesia, którzy uniknęli dłużyzn i jałowej refleksji….

Treścią był obraz życia, pracy i obyczajów Poleszuka na tle bujnej, wspaniałej w swojej dzikości i niedostępności przyrody Polesia. Do życia tego podeszli realizatorzy bez świątecznego oficjalnego uśmiechu, bez ckliwej i fałszywej stylizacji na folklor, bez nastawienia obiektywu na rzeczy i sprawy z góry upatrzone, z góry ugrupowane, z góry związane z mniej lub więcej zakłamaną tendencją. Obca im była „radosna” konwencjonalna ludowość lub idylliczna sielankowość. Nie chodziło też reżyserom o wyciągnięcie jakichkolwiek wniosków natury…

Dawny Kraków i Warszawę, np. Szlakiem tradycji, Warszaw dawna i dzisiejsza, Warszawa w dniu jesiennym, Zwiedzajmy stolicę i in.); problemy pracy, narzędzia, bezpieczeństwo i walkę z żywiołami (W kopalni węgla, Uwaga, komunikat z frontu pracy, Centymetr, gram, sekunda), dokumenty z podróży polskich ekspedycji (np. 7000 m nad poziomem morza, Do Ziemi Torella, Siadami Indian, Z Adriatyku na Bałtyk). Obserwujemy też dalsze próby realizacji filmów naukowych, jak Wszechświat, Zwarcie, Wśród gwiazd itp. Zaznaczyć trzeba, że od założenia…

Według danych statystycznych w latach 1933—1936 ogólna produkcja wynosiła 456 filmów krótkometrażowych i 12 średnio metrażowych, w tym około 180 uznano za kształcące. Gros twórczości stanowiły filmy zrealizowane przez członków ZPFK, którzy w tym okresie wykonali 273 filmy. Szereg obrazów z dziedziny sportu i kultury fizycznej wykonała wytwórnia Z.S.Film. Jeżeli porównamy zużycie taśmy na produkcję długometrażową z zużyciem taśmy przez realizatorów krótkiego metrażu, przekonamy się, że różnica ta nie była duża. Np. w 1932 r….

W celu uczynienia zadość sprawiedliwości utworzone 14 XII 1936 r. związkowe komisje kwalifikowały filmy pod względem ich wartości, od czego Związek uzależniał wypłatę zysków z eksploatacji. Działalność tej komisji rozwinęła się w okresie następnym. Brak nagrody dla dobrych filmów krótkometrażowych był przedmiotem wielu dyskusji i wymiany zdań na łamach prasy lat 1933—1936. Krytycy wytykali, że wszystkie dziedziny kultury i sztuki zapewnioną mają opiekę i nagrody, tylko film puszczony jest samopas. Ubolewali, że „w obecnej dobie motoryzacji…