Author: Wojciech Kaszubski

Na drugi dzień po pokazie zorganizowano konferencję, poświęconą twórczym i organizacyjnym problemom filmu dźwiękowego w ZSRR. Była to pierwsza konferencja filmowców, na której uczestnicy zabierali głos z wyraźnym ociąganiem, a ci, którzy mogli mieć najwięcej do powiedzenia – milczeli. Była to konferencja – jak ktoś powiedział — zaskoczenia i wątpliwości. Tymczasem sytuacja w radzieckiej produkcji filmowej układała się dość specyficznie. Eisenstein i Aleksandrów wyjechali na Zachód. Pracujący nad nowymi filmami czołowi reżyserzy, jak Room (Plan wielkich…

Jeżeli fabularne fragmenty nie wzbudziły entuzjazmu, bo były to raczej prymitywnie sfilmowane próbki dźwiękowe – stuprocentowe lub synchronizowane muzyką i szmerami – to refleksje ogólne po pokazie zmuszały do zastanowienia. „Z kina wyszliśmy we czwórkę. Siergiej Michajłowicz jakoś zbyt szybko się pożegnał i równie pośpiesznie odszedł, chociaż było nam po drodze. Kozincew i Trau- berg milczeli. Wrażeniami się nie dzielili. Nie mieli na to ochoty. Ale widziałem, że w moich towarzyszach dokonuje się jakiś przełom. Bo…

Długo szukałem świadectw, które odmalowałyby refleksje, wahania, nastroje twórców w tamtych dniach. Znalazłem je wreszcie w zbiorze artykułów i wspomnień radzieckiego krytyka i scenarzysty Michaiła Blejmana (1904-1972), zatytułowanym „O kinie – zeznania świadka” (1973). Gdy piszqc o okresie przełomu dźwiękowego używam określenia „dramat” – Blejman mówi wręcz o tragedii. Kulisy wydarzeń kryją bowiem niejeden równie zapoznany, co przejmujący moment. „Było to w końcu sierpnia lub z początkiem września 1930 roku. Ze wszystkich krańców kraju wezwano do Moskwy…

Oficjalną niejako stronę tej sprawy dobrze znamy: na pierwszą wieść o ukazaniu się filmów dźwiękowych Eisenstein, Pudowkin i Aleksandrów wydali w roku 1928 pamiętne oświadczenie, w którym określili swój stosunek do dźwięku jako nowego środka wyrazu. Gdy się wczytać w treść i wczuć w nastrój oświadczenia, dokument ten kojarzy się raczej z odezwą obrońców straconej reduty w przeddzień kapitulacji niż z manifestem otwierającym nową epokę w historii kina. „Współczesny film, posługujący się obrazami wizualnymi, oddziałuje na…

Mitry bardzo interesująco i przekonywająco rozwija te myśli, ale w zakończeniu swego eseju przyznaje: „Jeśli chodzi o mnie, to nie widziałem na nowo żadnego z fHmów, o których piszę’’. Klasyczny dla szkoły Ince’a film Aryjczyk pamięta Mitry z projekcji w 1925 roku i tylko Tchórz (The Coward) z Charlesem Rayem został  mu udostępniony niedawno przez jedną z zachodnionie- mieckich filmotek. I Mitry – chcąc nie chcąc – powraca do entuzjastycznych fraz Delluca na temat lnce’a. Koło…

Dlaczego badania dorobku Ince’a napotykają wciąż trudności nie do przezwyciężenia? Nagła śmierć sprawiła, że jego wytwórnia po roku 1924 szybko ograniczyła swą działalność do czynności likwidacyjno-administracyjnych. Stare negatywy i kopie filmów, których nikt nie chciał kupić, poszły na szmelc, inne rozproszyły się wśród przypadkowych nabywców. Cywilizację sprzedano w roku 1929 za 750 dolarów. Dopiero od kilku lat The American Film Institute prowadzi poszukiwania i żmudne gromadzenie archiwaliów Ince’a. Odnaleziono dziwnym trafem nietknięte od 50 lat archiwum…

Czy Ince nie liczył się ze swymi współpracownikami, nie brał pod uwagę ich opinii, nie cenił ich talentu? Fenin i Everson przytaczają interesujące (ale czy prawdziwe?) dane, dotyczące wynagrodzenia Williama S. Harta w służbie Ince’a. Wynika z nich, że w roku 1914 Ince płacił Hartowi jako aktorowi i reżyserowi zaledwie 125 dolarów tygodniowo — znacznie mniej niż innym swoim współpracownikom, choć filmy Harta zaczynały już dawać tysiące dolarów zysku. Zaś Hart, nieświadomy doskonale rozwijającego się businessu,…

Tragiczne zakończenie było bowiem charakterystyczne dla wielu filmów Ince’a i studiujący jego dorobek -historycy w unikaniu happy endu i wyświechtanego me- lodramatyzmu upatrują specyficzny „Ince-touch”. Ale oto dwa związane ściśle z tym tematem świadectwa słynnej aktorki niemej epoki – Blanche Sweet. Odtworzyła ona tytułową rolę w pierwszej filmowej adaptacji Anny Christie (1923) Eugene O’Neilla. „Od bardzo długiego czasu nie mieliśmy okazji kręcić filmów z nieszczęśliwym zakończeniem (unhappy-ending). Wielką zasługą Ince’a jest przełamanie tej tradycji. Był dobrym reżyserem…